نقش جوانه زنی در توليد چدنهای استاندارد
نقش جوانه زنی در توليد چدنهای استاندارد

چدن آلیاژی است از آهن، كربن و سیلیسیم كه در آن كربن میتواند بصورت كاربید آهن ( سمنتیت) یا گرافیت ظاهر شود كه نوع اول را چدن سفید و نوع دوم را چدن خاكستری یا گرافیتی مینامیم.
چدن سفید فلزی سخت و شكننده است و موارد استفاده از آن در كاربرد های ضد سایش است. انواع آلیاژی آن شامل چدنهای پر كرم و نایهارد (نیكل سخت) ، برای گلوله ها و زره های اسیاب صنایع معدنی كاربرد فراوان دارد. در این چدنها معمولا مقدار سیلیسیم بسیار كمتر از چدنهای خاكستری است و دارای عناصر كاربیدزای قوی مانند كرم هستند .

در چدنهای خاكستری كربن بصورت گرافیت در ساختار چدن ظاهر میشود كه موجب نرم و قابل ماشینكاری شدن چدن میگردد، به علاوه خواص دیگری مثل جذب ارتعاشات و صدای ناشی از آن از اثرات حضور گرافیت در زیرساختار چدن است. گرافیت فاز پایدار و كاربید فاز ناپایدار در چدن است ولی چون انرژی سطحی فاز گرافیت با ذوب بسیار بالاتر از فاز كاربید میباشد در حالت عادی در دیاگرام تعادلی آهن و كربن این فاز كاربید است كه به عوض گرافیت بوجود میآید. عواملی كه باعث ایجاد گرافیت بجای كاربید آهن هستند عبارتند از، اول تركیب شیمیایی چدن كه در آن وجود عنصر سیلیسیم اثر تعیین كننده دارد، سیلیسیم حلالیت كربن را در مذاب و جامد آهن بشدت كاهش میدهد و گرافیت را پایدارتر و كاربید را ناپایدارتر میكند. دوم اثر انجام عمل جوانه زنی است كه موجب تشكیل تعداد زیادی هسته پایدار برای جوانه زنی و رشد فاز گرافیت قبل از تشكیل فاز كاربید میگردد و علاوه بر آن جوانه زنی می تواند شكل و اندازه گرافیتها را بهبود بخشد.

در تصاویر زیر ، شكل سمت راست مقایسه منحنی شماتیك سرد شدن چدن سفید(قرمز) و چدن خاكستری(سبز) را نشان میدهد. جوانه زنی می تواند منحنی قرمز را به وضع سبز تبدیل نماید یعنی با كم كردن فوق تبرید باعث شروع و پایان انجماد گرافیتی در دمای بالاتر گردد و خط تشكیل كاربید قطع نگردد. شكل سمت چپ تاثیر عناصر موجود در مذاب چدن را در گرافیت زایی یا كاربید زایی آنها نشان میدهد . عناصر گرافیت زا مثل سیلیسیم، نیكل، مس و كوبالت دمای تشكیل گرافیت را بالاتر برده(یعنی فاز گرافیت را پایدارتر میكنند) و بر عكس دمای تشكیل كاربید را كاهش میدهند(یعنی فاز كاربید را ناپایدارتر میكنند)، در نتیجه در حین سرد شدن مذاب فرصت بیشتری برای تشكیل انجماد گرافیتی بوجود می آید. این پدیده در مورد عناصر كاربید زا مثل كرم، وانادیم و تیتانیم برعكس است و دامنه انجماد گرافیتی كاهش می یابد.

keyboard_arrow_up